Hepkema’s Courant, 30 augustus 1943
N.A.D.-Kamp Gaasterland in den oogstinzet
Op een laten avond rijdt een groote wagen door de straten van Dedemsvaart en daarop bevinden zich jonge mannen, die “het Frysk bloed” zingen. Juist dit lied zingen de mannen van het kamp Gaasterland van den Ned. Arbeidsdienst bij hun intocht in het stille, bijna nachtelijke Dedemsvaart, tijdelijke legerplaats van het voordetachement. Waar bijna alle oogstafdelingen hier uit het midden des lands komen, willen de Gaasterlanders toedoen, dat een Friesche afdeeling gearriveerd is. Een afdeeling, weliswaar bestaande uit allemaal niet-Friezen, maar toch een Friesche afdeeling, omdat hun kamp ligt op den Frieschen grond. Het is verder de eenige Friesche afdeeling, die dit jaar de provincie heeft moeten verlaten om elders te helpen bij het inhalen van den oogst.
Ergens in het wijde land tusschen Dedemsvaart en Coevorden, in het dorpje De Krim, hebben de Gaasterlanders tijdelijk hun kwartieren betrokken. Een groot vereenigingsgebouw achter de kerk werd door het voordetachement in enkele dagen tijds omgetooverd in een logiesruimte voor 150 man. Een eindje verderop werd een groote cafézaal ingericht als eetzaal en cantine, terwijl twee leegstaande schoollokalen dienen als ziekenzaal en rustkamer.
Hoofdzaak is het werk op het aardappelland. Daar op de lange uitgestrekte akkers buigen zich de jonge, bruine lichamen en halen met rappe handen stronk na stronk uit de warme, korrelige aarde. Het weer werkt mee deze eerste dagen. De hoopen gerooide knollen groeien zienderogen en het nog te bewerken stuk wordt iederen dag weer zooveel meters kleiner. Dan wordt ook iederen dag de voedselvoorziening van het Nederlandschen volk méér verzekerd. Nederland moet leven. Nederland moet zich voeden van eigen bodem. Zij willen daaraan meehelpen en zorgen dat deze voorspoedig gegroeide oogst nu ook voorspoedig geborgen wordt. Eerst wanneer dàt gelukt is, hebben ze hun devies “Ick Dien” het eerlijkst en zuiverst in practijk gebracht”.
Uit dit krantenartikel blijkt dat:
- De werkmannen niet uit eigen omgeving komen.
- De Arbeidsdienst propagandeerde de hulp bij het aardappelrooien. Ook het Wyldemerkkamp deed dus mee. Over het aardappelrooien in Gaasterland is niets bekend geworden.
- Het totaal was 150 mannen. Een jaar eerder in Hooghalen 110 man.
- Niet-Friezen werd het Friese Volkslied geleerd.
- Er waren meerdere Arbeidskampen die dichterbij De Krim en Hooghalen waren dan het Arbeidskamp uit Gaasterland. Kennelijk was er in Gaasterland in die perioden geen ander werk voorhanden.
De dagindeling verliep volgens een vast stramien. ‘s Morgens om 06.00 uur werd er gesport in de buitenlucht. Daarna wassen, bedden opmaken en de vlaggenparade, waarbij de dagelijkse leuze moest worden geroepen. De eerste ochtendmaaltijd werd opgediend en dan zette men zich aan een werkobject. Om elf uur kon worden aangeschoven voor de tweede ochtendmaaltijd. Er moest weer gewerkt worden. Bekend is dat het kamp Wyldemerk mee geholpen heeft aan de bebossing van het Rijsterbos bij Rijs. Na het werken moest men zich weer wassen waarna het middagmaal klaar stond. De middag begon met een uur bedrust. Daarna werd er gesport; men deed aan exercitie en aan persoonlijke vorming. Na het avondeten kreeg ieder zangles. Als dat allemaal achter de rug was dan was men vrij om te knutselen, te studeren, te lezen of om brieven te schrijven. Dan moest het bed worden opgezocht en de volgende morgen om 06.00 uur begon het programma weer van voren af aan. De persoonlijke vorming bestond uit aardrijkskunde, geschiedenis, regiokennis rondom het kamp en alles over de inwendige dienst.
De nationale leiding streefde ernaar dat in de persoonlijke vorming de nationaalsocialistische ideeën naar voren zouden komen. De beslissing werd aan de commandant overgelaten. Er werd door de kampleidingen zoveel mogelijk hiermee gesjoemeld maar het was niet altijd te keren. Ieder kamp was weer anders. Uit Duits oogpunt kan gesteld worden dat het kamp niet in zijn opzet is geslaagd.
Deze sfeerfoto is niet in het kamp Wyldemerk gemaakt, maar is een duidelijk voorbeeld van de exercitie.